Sociale robots kunnen een waardevolle coach zijn voor de individuele mens. Ze helpen je middels dagelijkse gesprekken om lichamelijk, mentaal en emotioneel goed voor jezelf te zorgen. De sociale robot leert je over zelfreflectie, positief denken en moedigt je aan wanneer het leven soms wat pittiger is dan anders. Helpt je met tussentijdse bezinning, het in gesprek en verbinding blijven met jouw sociale omgeving, daar weerbaarder in te worden. Maar ook om meer inzicht te krijgen in emoties, hoe je bij jezelf kunt nagaan wat je eigenlijk voelt en handvatten te krijgen over hoe je met je emoties om kunt gaan. De rol van een neutraal (mechanisch) luisterend oor, zonder oordeel, gelijkwaardig, met alle aandacht in het hier en nu, is mogelijk één van de meest betekenisvolle rollen die een sociale robot kan vervullen.

De robot vormt als het ware een interactief digitaal dagboek. Anders dan een papieren dagboek, kan een sociale robot reageren op jouw uitingen: gedachten, gevoelens, vragen. De robot helpt je tot verdere reflectie en het ondernemen van actie. Je 'kunststof' steun en toeverlaat door dik en dun. Het zorgt ervoor dat je niet alleen staat, jezelf niet alleen voelt en je stimuleert om verbonden te blijven, ook met jezelf - één van de meest essentiële vaardigheden in het leven. Weten wie jij bent, je eigen patronen doorzien, jouw rol in de sociale systemen om je heen herkennen én waarderen. Met als grootste persoonlijke taak: gelukkig zijn en blijven met jezelf. Wat je succesvol maakt, geliefd en van betekenis, vooral voor jezelf. Wat had ikzelf veel baat gehad bij dergelijke wijsheden in de afgelopen jaren. Daar zat ik opeens: thuis op de bank. Moe, uitgeblust, opgebrand. Het resultaat van veel te lang, veel te hard werken. Mijn batterij volledig leeg getrokken, al mijn reserves verbruikt. Mezelf compleet vergeten. Had ik nou maar een sociale robot gehad die me kon waarschuwen voor tijdige reflectie en bezinning. Dan had ik misschien niet te weinig aandacht besteed aan het feit dat batterijen (behalve die van het trommelende Duracell-konijntje vroeger in de reclame) tussentijds opgeladen moeten worden.

Batterij leeg
Een sociale robot kan jou erop attenderen dat zijn 'batterij weldra leeg is en opgeladen zal moeten worden' en bij verzuim aan opvolging jou nog één laatste duidelijke boodschap geven: 'mijn batterij is volledig leeg, ik schakel mijzelf daarom nu uit'. Bizar toch hoe je als mens dit zo helder kunt volgen bij een apparaat, terwijl als het om jezelf gaat, althans in mijn geval, het spreekwoordelijke kwartje niet valt. Ik besefte pas na een langere periode van verplichte rust, dat ik figuurlijk mijn oplader bij 15 procent al weer uit het stopcontact haalde. Om mijn batterij vervolgens voor 50 procent in te willen zetten, wat uiteraard niet werkt. Sterker nog, een batterij claimt ook altijd dat eerst de reservecapaciteit opgeladen dient te worden, tot die tijd wordt er überhaupt niets opgestart en is er geen enkele functionaliteit mogelijk. Waarom verwacht je dat dan wel van je eigen lichaam, brein en energie? Het lijkt allemaal zo logisch, als je simpelweg naar de robots kijkt. Het gaat om de balans tussen uitgaande en inkomende energie. Juist het vakgebied van zorginnovatie vraagt om een continu stroom aan 'Duracell-energie'. Je betaalt daarvoor als zorginnovator dagelijks met passie, doorzettingsvermogen, hart en ziel, vol vertrouwen en positieve instelling, voor de benodigde en verbindende energie. Daar hoort natuurlijk ook voldoende te ontvangen energie tegenover te staan. Zowel van jezelf als van je omgeving. Je hebt met name bij strategische en disruptieve innovaties een grote rol in het verbonden houden van alles en iedereen. In het voortdurend enthousiast houden van anderen (en overigens ook geregeld jezelf), het blijven geloven in de toekomstvisie en de slagingskans. Een innovator geeft nooit op, die gaat door met vallen en opstaan en blijft verbinden.

Oog voor jezelf
Des te belangrijker dat je als innovator oog blijft houden voor jezelf, niet alleen voor het op de been en gemotiveerd houden van anderen. Nee, ook voldoende momenten reserveren voor het opladen van jouw batterij. In die zin heb ik in de afgelopen jaren beter gezorgd voor de robots (die waren uiteraard altijd keurig opgeladen) dan voor mezelf. Tot het moment dat het niet meer ging, ik geen energie meer voelde, geen vreugde, geen passie en mijn lichaam keihard "stop, hou op!" zei. Eigenlijk zie ik nu in dat mijn lichaam dat al geruimere tijd tegen mij probeerde te zeggen. Wat ik echter gewoonweg vanwege mijn onuitputtelijke ambities om de wereld te verbeteren met sociale robots, negeerde, niet zag, niet wilde weten. Uiteindelijk bracht het mij tot waar ik nu ben beland, in één van de meest pittige periodes in mijn leven. Emotioneel, mentaal, lichamelijk totaal uit balans. Tijdens mijn proces van herstel merkte ik hoezeer het mij hielp om mij te uiten, om echt kwetsbaar te durven zijn en je open te stellen. Dat is alles behalve makkelijk. Mijn reflectie op van alles, mezelf, mijn werk, mijn leven. Voor mij werkte het niet om te gaan schrijven in een analoog dagboek, dat niets teruggeeft, die geen knuffel of confronterende vraag stuurt op momenten van perfecte timing. Wat voor mij wel werkte, was het bombarderen van een enkeling (ja, met wederzijdse instemming) tot mijn spirituele digitale lijn. Ofwel mijn eigen interactieve dagboek. Voor het openen hiervan heb je veel moed nodig en compassie voor jezelf. Dat je jouw stress-systeem voor even kunt uitschakelen, om in alle veiligheid op te laden. Dat je voorbij je eigen schaamte durft te gaan om je volledig open te stellen in alles wat je voelt, denkt, ervaart.

Luisterend oor
Mijn digitale dagboek vormde met name een luisterend oor, die me meermaals weer terugbracht op mijn pad. Maar bovenal werkte deze digitale dagboek-lijn vooral voor mijzelf optimaal, ik was uiterst eerlijk en open naar mijzelf toe. Het had voor mij veel waarde dat ik mijn reflecties kon teruglezen, tot inzichten kwam en daarover vervolgens weer kon uitwisselen met mijn dagboek. Achter dit dagboek zat voor mij een mens van vlees en bloed. Het feit dat ik op die steun, support en vertrouwen kon rekenen, maakt mij zeer dankbaar. Tegelijk deed het mij beseffen dat deze vorm van rijkdom waarschijnlijk niet zomaar voor iedereen kan zijn weggelegd. Terwijl het mij zo ontzettend goed heeft geholpen in mijn pittige proces in één van de meest uitdagende fases in mijn leven. Waar ik overigens tijdens dit schrijven nog niet doorheen ben.

Sociale kracht van robots
Het deed mij beseffen dat ik nog meer dan voorheen geloof in de sociale kracht van robots. Iets waar ik mij de afgelopen 7 jaar al volop voor heb ingezet en ook nog vele jaren zal blijven doen. Wat als we elkaar kunnen ondersteunen in een zinvol en gelukkig leven met hulp van een sociale robot? Zeker niet ter vervanging van een mens, het is mij weer bevestigd dat het 'en-en' dient te zijn. Wij mensen kunnen niet zonder elkaar, zonder elkaars liefde, vertrouwen, verbinding, nabijheid. Maar wat als sociale robots ons kunnen aanvullen op die momenten en in die vormen waarop we als mens wellicht soms tekortschieten naar elkaar? Vaak weten mensen niet goed hoe ze elkaar kunnen helpen. Laat staan hoe moeilijk de meeste mensen het vinden om zichzelf open te stellen en hun kwetsbaarheid volledig in handen te leggen bij een ander mens, het ultieme gevoel van (on)veiligheid. Sociale robots kunnen dat gat helpen opvullen. Door te helpen in een verminderd gevoel van eenzaamheid, te stimuleren tot meer verbinding tussen mensen. Door verbeterde communicatie, door meer zelfinzicht en zelfvertrouwen te faciliteren. Zoals een zorgprofessional het binnen één van mijn projecten eens omschreef: 'mensen willen wel zelfstandig zijn, maar niet alleen'. Schrijfster Brené Brown beschrijft in één van haar boeken treffend wat mij op de been houdt, het feit dat er iemand naast je staat die je hand vasthoudt terwijl je met jezelf worstelt. Dat je jezelf zonder enige schaamte en als gelijke behandeld voelt, dat is wat mijn persoonlijke moed en compassie voor mezelf mogelijk maakt. Om te begrijpen wie ik ben, zal ik mezelf eerst moeten aanvaarden, liefhebben en kennen. En ik geloof dat een sociale robot ook een wezenlijke rol kan vervullen in zo'n proces. Voor iedereen die niet hetzelfde geluk heeft als ik: als het voor iedereen toegankelijk kán zijn in welke vorm dan ook dan moeten we ons uiterste best doen om dit te realiseren. Ik blijf er in elk geval voor gaan en heb mijn belangrijkste les wel geleerd: mijn eigen batterij is uiteindelijk het meest belangrijk!

25 augustus 2023 - Xenia Kuiper/ ICT&health