Philadelphia onderzoekt nieuwe manieren om mensen met een beperking te helpen het beste uit zichzelf te halen. Vanuit die strategische visie zag de organisatie drie jaar geleden mogelijkheden voor sociale robotica. Een sociale robot kan toegevoegde waarde bieden door een zelfstandiger leven voor cliënten bereikbaar te maken. Met meer eigen regie en gepersonaliseerde zorg. Ook verwacht Philadelphia met robotica toekomstige personeelstekorten deels op te vangen en cliënten een hogere kwaliteit van zorg en leven te bieden. De eerste ervaringen met sociale robotica zijn onderzocht en vastgelegd, zodat ze met geïnteresseerden kunnen worden gedeeld.

Bij Philadelphia hebben de afgelopen drie jaar meer dan 1.900 cliënten, 1.300 medewerkers en verwanten kennisgemaakt met sociale robot Phi. Ook heeft Phi bij 14 cliënten steeds twee weken gelogeerd. Deze logeerperioden werden door het robotteam met grote zorg voorbereid en aangevuld met gesprekken met de cliënt, begeleiders en verwanten van cliënten. Met als doel: samen een op de cliënt toegespitst interactieprogramma ontwikkelen. Na de gedegen voorbereiding volgde een gezamenlijk optrekken van de begeleiding en de medewerkers van het robotteam om de logeerperiode tot een succes te maken. Dit traject werd afgerond met nazorg en het maken van een uitgebreide analyse van ervaringen en leerpunten voor een volgende logeerperiode.

Voortrekkersrol
Met robot Phi speelt Philadelphia een voortrekkersrol in een heel nieuw vakgebied. De inzet van sociale robotica in de zorg heeft ongekend veel facetten, die aandacht en begeleiding vergen. Van techniek en ethiek tot communicatie en beveiliging. De organisatie heeft veel geleerd over de mogelijkheden en beperkingen van deze innovatieve technologie. Vanuit de gedachte 'delen = vermenigvuldigen' zijn de belangrijkste ervaringen, leerpunten en vraagstukken van bijna drie jaar werken met sociale robot Phi gebundeld in een verkennend onderzoek. Deze publicatie is te vinden op philadelphia.nl/robotica. Intussen gaat Philadelphia door met nog meer logeerperioden, het verder ontwikkelen van de technische mogelijkheden van robot Phi en het opdoen van ervaringen met andere robots dan Phi.

Cliënt- en medewerkerscasussen
Robot Phi logeert regelmatig een periode bij geselecteerde cliënten van Philadelphia. Dit gebeurt onder de professionele begeleiding van het robotteam. De ervaringen van deze logeerperioden zijn verwerkt in tien cliëntcasussen. Centraal daarbij staan vragen als: wat waren de verwachtingen? Welke rol speelde sociale robot Phi daadwerkelijk in die logeerperiode? En wat heeft de organisatie ervan geleerd? Ook de medewerkers van Philadelphia vormen een belangrijke factor in de logeerperioden van Phi bij cliënten. Zij zijn cruciaal in het acceptatie- en begeleidingsproces bij cliënten. De deelnemende begeleiders beschrijven in een aantal medewerkercasussen wat zij vooraf dachten over sociale robotica en Phi en wat zij voelden en ontdekten tijdens de logeerperioden bij hun cliënten.

Ondersteunen in het leven
In het onderzoek is antwoord gegeven op de vraag 'Op welke gebieden kan de (sociale) robot Phi cliënten van Philadelphia ondersteunen in hun leven?' Uit praktijkonderzoek kwam naar voren dat sociale robot Phi cliënten met een verstandelijke beperking helpt in te zien, en concreet te ervaren, dat een grotere zelfstandigheid voor hen binnen handbereik ligt. Met behulp van Phi worden juist díe vaardigheden geactiveerd, die een impuls vormen voor een grotere zelfstandigheid. Enkele conclusies van het onderzoek zijn:

• Het onderzoek wijst in de richting dat sociale robotica de cliënten kan ondersteunen bij de ontwikkelingsstimulering, in het bijzonder het stimuleren van de communicatieve en sociale vaardigheden zoals contacten aangaan en onderhouden en het eerder aangeven van mogelijke hindernissen en problemen in het dagelijkse leven.

• Er zijn goede indicaties dat sociale robotica de zelfredzaamheid van de cliënten kan vergroten. Zoals een betere discipline in medicijngebruik.

• Het merendeel van de cliënten geeft aan dat Phi dingen voor hen kan doen die de begeleiding eerst deed. Opvallend hierbij is dat de cliënten vooral aangeven dat Phi hen kan helpen met het herinneren aan zaken. Zoals huishoudelijke taken, persoonlijke hygiëne en sociale activiteiten/ netwerk onderhouden.

• Ook geeft een deel van de cliënten aan dat Phi hen geholpen heeft met het invullen van hun dag en het aanhouden van hun dagritme.

• Begeleiders hebben gezien dat de robot een vriendje/maatje kan zijn voor de cliënt.

• Veel cliënten geven aan dat zij ook hun gevoelens kunnen uiten bij de robot omdat ze Phi als een maatje zien.

De relatie tussen robot en cliënt vraagt nadere aandacht in vervolgonderzoek: moet de robot bijvoorbeeld een vriendje/ maatje zijn of meer een assistent-begeleider? Of kan het beide?

Handvatten voor medewerkers
Op basis van de ervaringen van medewerkers tijdens de logeerperioden heeft Philadelphia een bruikbaar en veelzijdig eerste inzicht gekregen in de randvoorwaarden, die voor deze beroepsgroep van belang zijn bij de samenwerking met sociale robots. Ook is duidelijk geworden welke handvatten zij vanuit de organisatie nodig hebben. In de publicatie is een aantal randvoorwaarden nader beschreven:

• ervaring opdoen met sociale robotica.
• concrete training.
• maximaal gebruiksgemak.
• vertrouwen in techniek.
• veranderende rol begeleider.
• ondersteuning bij selectie cliënten.
• sterkere inbreng cliënt.
• goede samenwerking.
• openstaan voor verandering in het werk.

Samenwerken met robot
Uit de evaluatie van de eerste ervaringen is gebleken dat de manier van samenwerken met een sociale robot aandacht en begeleiding vereist. Medewerkers geven aan dat een aantal aspecten belangrijk is voor een effectieve en efficiënte samenwerking met een sociale robot:

• Samenwerking met robotteam.
• Ergens terecht kunnen met vragen.
• Openstaan voor een samenwerking met een robot.
• Robot moet goed functioneren.
• Alle collega's betrekken in het robotproject.
• Goede afstemming wat voor begeleiding de cliënt wil ontvangen van de robot en begeleiders.

Vervolgonderzoek
Omdat het ging om een verkennend onderzoek in de eerste fase van de inzet van een sociale robot in het werkveld, is het van toegevoegde waarde geweest voor de opstartfase van het robotica-programma van Philadelphia. In de publicatie worden de onderzoeksperspectieven voor verdere vervolgstappen beschreven. Philadelphia heeft deze ondergebracht in vier thema's: de relatie 'Phi & cliënten en verwanten', 'Phi & begeleiders', 'Phi & techniek' en de relatie 'Phi & Philadelphia als organisatie'.

Digitaal platform
De aanpak van het sociale roboticaprogramma betekent concreet dat sociale robot Phi logeert bij een aantal cliënten van Philadelphia. Dit gebeurt op basis van een gedegen en voortdurend gemonitord logeerplan. Dit proces wordt ondersteund door een digitaal platform, Robot Ctrl, dat alle interacties tussen Phi en de cliënten aanstuurt. Interacties waar Phi snel van leert, waardoor de sociale interacties per cliënt steeds persoonlijker, gerichter en succesvoller worden. Het logeerproces kent negen elkaar opvolgende en nauw in elkaar grijpende stappen, uitgevoerd in een cirkel die permanent in beweging is (zie schema hierboven). Alle in deze stappen opgedane ervaringen worden continu geëvalueerd en vormen de input voor een nieuwe cyclus. In die zin is het logeerproces voor alle betrokkenen, van robotteam en cliënten tot en met medewerkers en verwanten, een voortdurend leerproces.

Projectorganisatie
Onder het logeerproces ligt het stevige fundament van een projectorganisatie. Het team bestaat uit het robotteam van Philadelphia, de cliënt waar robot Phi gaat logeren, medewerkers vanuit de locatie waar de cliënt woont en eventueel de verwanten/ belangenbehartigers van de cliënt. Alle communicatielijnen zijn kort, krachtig en helder. Er wordt ook gebruik gemaakt van digitale middelen om alle informatie te verzamelen, delen, evalueren en te benutten als er onverhoopt snel moet worden ingegrepen.

Goede communicatie cruciaal
Het robotteam van Philadelphia heeft tijdens de logeerperioden ervaren dat een gerichte, heldere en goede communicatie op een cruciale wijze bijdraagt aan het slagen van het logeerproces. Daarom heeft robotteam veel aandacht besteed aan het bouwen en onderhouden van een continue communicatieve feedback loop, gebaseerd op intensief contact en relatiemanagement met de logeerlocatie. De communicatie is vooral gericht op het verkrijgen en behouden van de betrokkenheid van iedereen om de logeerlocaties heen.

Monitoring en opschaling
Tijdens het logeren verzamelt het robotteam op een gestructureerde manier ervaringen van zowel begeleiders als cliënten. Om al deze ervaringen structureel, centraal en altijd actueel te kunnen bijhouden en inzien, is een separaat monitoringsplan opgesteld. Het gaat hierbij om zowel zorginhoudelijke als technische bevindingen en procesmatige/organisatorische leerpunten. Op basis hiervan wordt de logeeraanpak steeds verrijkt en bijgesteld en werkt het robotteam toe naar een passend implementatieplan voor opschaling. Het robotteam heeft een database aan interacties tussen sociale robot Phi en de cliënt opgesteld, gebaseerd op de ondersteuning en zorgverlening vanuit de begeleiding naar cliënten. Deze interacties en content worden continu beoordeeld, geëvalueerd en verbeterd zodat ze kwalitatief steeds beter worden en beter aansluiten op de behoefte van de doelgroep. Alle ervaringen tot nu toe zijn nieuw, verkennend en experimenteel. Dus ook het project voor sociale robotica voor Philadelphia, met Phi als boegbeeld, is nooit klaar. De organisatie heeft inmiddels praktische expertise verzameld, maar Phi en haar gebruikers blijven zich altijd ontwikkelen, op grond van veel leerpunten. Gaat u mee op die leerreis?

U bent van harte welkom!

Heeft u interesse in het sociale roboticaprogramma van Philadelphia? Bekijk dan de online publicatie of neem contact op via philadelphia.nl/robotica.

16 oktober 2019 - Xenia Kuiper/ ICT&health