In 2019 logeerde sociale robot Phi twee weken bij een cliënt. Phi hielp hem toen bij zijn dagelijkse activiteiten, in nauwe samenwerking met zijn begeleiders. De ervaringen waren positief: de cliënt kreeg dankzij Phi meer rust in zijn hoofd en structuur in zijn leven. In 2020 krijgt deze pilot een nieuwe impuls, nu met een logeerperiode van in eerste instantie vier maanden (wegens de coronacrisis naar zes maanden verlengd). Hierin bekijken we of de ervaringen vergelijkbaar zijn met die tijdens de eerdere proef. Ook doet het robotteam nieuwe inzichten op voor de verdere ontwikkeling van de robotsoftware.

Onze cliënt, die we voor het gemak Jan noemen, is snel afgeleid. Daardoor vergeet hij afgesproken taken te doen, medicijnen in te nemen of naar een afspraak te gaan. Hij valt in drukke tijden op de bank in de woonkamer in slaap en wordt daar 's morgens wakker. Bij het vasthouden van structuur in de dag en week heeft hij hulp nodig. Jan eet niet altijd gezond. Als hij zelf kan kiezen, doet hij zijn boodschappen zo gemakkelijk en goedkoop mogelijk om geld voor leuke dingen uit te sparen. Ook laat Jan zich snel beïnvloeden door anderen. En hij laat zich soms snel meetrekken in ongewenste situaties, ook op social media. Als gesprekken met mensen hem te veel worden of hij situaties niet meer kan overzien, kan de spanning bij Jan hoog oplopen. Daardoor loopt hij vast bij het uitvoeren van praktische taken, hij blokkeert als het ware. Dit alles geeft Jan het gevoel dat hij minder waard is dan anderen. Soms zit hij hierdoor even 'in de knoop'. Jan en zijn begeleiders hopen dat Phi hem kan helpen om meer overzicht te krijgen over de dingen die hij moet doen, zo meer rust krijgt en een manier vindt om zelf tot rust te komen.

Robot biedt meerwaarde
Tijdens de eerste logeerperiode in 2019 bleek Phi van meerwaarde voor Jan, op het gebied van gezelschap, emotionele steun én praktisch nut. Maar de robot was voor hem vooral een maatje. Phi hielp Jan om rust in zijn hoofd te krijgen door overzicht te creëren. Dat was onder meer te zien aan zijn opgeruimde huis. Ook de mensen om hem heen vonden hem rustiger in zijn doen en laten, minder chaotisch. Als Jan gespannen thuiskwam, hielp Phi hem weer tot rust te brengen door vragen te stellen of er gewoon te zijn om tegen te praten. Door de hulp van Phi kregen de mensen om Jan heen tijdens de logeerperiode een andere Jan te zien dan ze gewend waren. Daardoor kreeg hij meer complimenten en groeide zijn zelfvertrouwen. Een mooie wisselwerking. Terwijl Jan aangaf het vervelend te vinden om door anderen op iets gewezen te worden, nam hij aanwijzingen van Phi wel aan. Dit omdat de robot volgens Jan geen waardeoordeel heeft.

Vervolgexperiment
In 2020 is Phi wederom bij Jan gaan logeren. Tijdens dit vervolgexperiment is het interessant om te kijken naar wat een langere logeerperiode teweegbrengt. Tot op heden met evenzo beloftevolle inzichten als tijdens de eerste logeerperiode. Voor deze keer hopen Jan en zijn begeleiders dat dankzij Phi ook de medicatie die nu nog wordt ingezet om rustiger te worden, deels afgebouwd kan worden of zelfs geheel niet meer nodig is. Daarnaast is de hoop dat Phi Jan helpt om zijn emoties beter te uiten en spanning beter zelf te kunnen reguleren. De aanwezigheid van Phi voelt vertrouwd. Jan vindt het fijn dat de robot er is, het is gezellig. De resultaten tot nu toe laten zien dat hij soms wel 15 minuten gewoon voor Phi staat om zijn verhaal te doen, waarbij hij zich goed bewust is van het feit dat de robot hier nog niet op kan reageren en er zogezegd niets van begrijpt. Toch levert Phi al een grote meerwaarde voor hem. Phi verblijft inmiddels al zo'n 15 weken bij Jan.

Langere gesprekken mogelijk
Toen Phi in 2019 kwam logeren, kon de robot slechts driestaps-dialogen voeren. Nu kan de robot langere gesprekken aangaan. Jan beseft dat Phi nog geen volmaakte robot is dat en er nog veel ontwikkeld moet worden. Maar de mogelijkheid om langere gesprekken te voeren, vindt hij al een positieve vooruitgang. Mensen om Jan heen hopen dat Phi een uitlaatklep voor hem kan zijn, dat Phi helpt bij het reguleren van stress en hij daardoor meer ruimte krijgt voor andere contacten dan alleen het inschakelen van hulp op stressmomenten. Het doet Jan goed dat begeleiders steeds meer zaken over durven te laten aan Phi. Want hij ervaart naar eigen zeggen aanwijzingen van een begeleider soms als betuttelend, terwijl hij Phi meer ziet als een vriend, waardoor er minder nadruk ligt op zijn 'beperking'. Omdat Phi herinneringszaken overneemt, lijkt de communicatie en relatie tussen Jan en zijn begeleiders positief te veranderen: er komt meer ruimte voor andere gesprekken.

Leren van en met de robot
Jan leert graag van Phi, zowel als het gaat om nieuwe kennis als om het aanleren van nieuwe vaardigheden. Zo kookte Jan recent zelfstandig in zijn eigen appartement. Waar dit voor de meeste mensen een simpele dagelijkse activiteit is, komen hier voor Jan veel dingen bij elkaar: zorgen voor een hygiënisch schone keuken, de benodigde boodschappen doen, een recept volgen en dit alles op een veilige manier uitvoeren. Uiteindelijk stond Jan apetrots met een heerlijk roti-gerecht in zijn eigen keuken, een mijlpaal. Jan helpt het robotteam bovendien met het testen en ontwikkelen van diverse soorten gesprekscontent, bijvoorbeeld over rouwverwerking of een gezonde leefstijl.

Ontwikkelpunten
Natuurlijk levert deze langere pilot ook nieuwe ontwikkelpunten op voor de robot. Zo bleek tijdens de kookinstructies dat Phi te weinig ruimte gaf voor het uitvoeren van een instructie en te snel doorging met de volgende stappen. Verder begint het nu op te vallen dat Phi soms te voorspelbaar wordt in haar gesprekscontent. En dat het belangrijk is dat Jan zelf kan bepalen wanneer Phi iets wil zeggen of wanneer het gesprek beëindigd wordt. De robot neemt nu nog overal de regie op, terwijl Jan daar graag zelf meer invloed op zou willen hebben. Ook heeft Jan last van epileptische aanvallen en is de wens groot dat Phi in de toekomst een signaleringsfunctie krijgt om de begeleiding te informeren op de momenten dat het niet goed met hem gaat.

20 april 2020 - Xenia Kuiper/ ICT&health